Het lijkt vaak moeilijk om bij overlijden en verdriet de juiste woorden te vinden om mensen die je nauw aan het hart liggen te troosten. Om niets verkeerds te zeggen, blijven we dan nog liever weg. Nochtans kan het zo’n deugd doen om juist dan een arm rond je schouder te voelen of iemand naast je te hebben die gewoon bij je zit. Wat kunnen we zeggen of doen om de rouwende te steunen en welke zaken kan je best vermijden? Hier wil ik terugkoppelen naar de rouwtaken die hierboven beschreven zijn ( a) rouwverwerking algemeen).

• Help de werkelijkheid van het verlies aanvaarden. Moedig aan om nog even afscheid te nemen van het gestorven diertje. Vraag informatie aan de dierenarts wat er juist gebeurd is. Een juiste uitleg over de omstandigheden van de dood helpt om de realiteit te aanvaarden. Betrek ook de kinderen bij het afscheid nemen.

Bijvoorbeeld : Poes Tijger is gestorven, aangereden door een auto. Ze heeft een lelijke hoofdwonde. Je bent bang dat de kinderen een slecht beeld zullen overhouden als ze het diertje nu zien. Nochtans kan het helpen bij de verwerking als ze nog even afscheid kunnen nemen en beseffen dat de poes er nu niet meer is. Leg eventueel een handdoek op de hoofdwonde en leg de poes op zo’n manier dat de wonde niet zo erg opvalt.

• Geef de kans om stil te staan bij het verdriet en de pijn van het afscheid. Neem de tijd om te luisteren naar de verhalen, keer op keer. Vertel zelf leuke anekdotes en noem de naam van het dier. Ook de stilte kan helend werken.

Bijvoorbeeld : Lievelingshond Max is gestorven na een aanslepende ziekte. Oma heeft hierom heel veel verdriet. Neem de tijd om te luisteren en vertel welke leuke dingen je allemaal beleefd hebt met Max: de zalige strandwandeling, de keer toen hij van de wafel uit je hand snoepte,…

“ Hun namen noemen is meer dan niet vergeten, meer dan een weemoedige herinnering. Hun namen noemen is kiezen voor een verbondenheid die verder reikt dan wat zicht- en tastbaar is, is hen doen leven in je hart.”

• Toon begrip voor de aanpassing aan de nieuwe situatie, luister naar de moeilijkheden bij het opnieuw invullen van een dagtaak. Zoek mee naar nieuwe bezigheden.

Bijvoorbeeld : Nu Max er niet meer is, komt oma nog amper buiten. De dagelijkse wandelingen naar het park zijn nu niet meer nodig, maar ook de leuke babbel met de andere hondenbaasjes uit de buurt zijn weggevallen. Misschien kan het een goed idee zijn om regelmatig te gaan wandelen met een asielhond? Je doet de dieren er een groot plezier mee en oma heeft weer een regelmatige wandeling.

• Help om opnieuw van het leven te houden.

Bijvoorbeeld : Na maanden komt oma nog steeds niet veel  alleen buiten. Ze gaat wel regelmatig wandelen met Toby, een lieve oudere hond uit het plaatselijk asiel. Het klikt tussen de twee maar oma is bang om zich opnieuw te binden. Ze vreest dat ook Toby kan sterven en is bang om dat nieuwe verlies niet meer aan te kunnen. Wijs op de voordelen van een nieuwe huisgenoot en op de vele gezellige jaren die misschien nog volgen.

Een storting doen ten voordele van een dierenorganisatie is een warme manier om je goede vriend te gedenken en tegelijkertijd concreet andere dieren te helpen. Ondanks je verdriet sta je stil bij het leven en de nood van andere dieren. Persoonlijk vind ik dat dit helpt om dingen in perspectief te zien. Je kameraad is er niet meer en jij hebt pijn. Heel terecht. Maar het getuigt van liefde om daarnaast ook de pijn van anderen nog te willen en te kunnen zien, de pijn van duizenden honden, katten, konijnen,…die elke dag lijden omdat ze nergens gewenst zijn, afgezet, weggeworpen, mishandeld.

Wat kan je beter niet zeggen of doen?

• niets van jou laten horen of een binnen-buiten bezoek. Op deze manier kan de rouwende zijn verdriet niet uiten en blijft hij ermee zitten.
• “je mag er niet zoveel aan denken.” Het is logisch dat je de hele dag aan je dier denkt. Het is juist ongezond als je het verdriet verdringt.
• “ik had niet gedacht dat jij je zo kon laten gaan.” Verdriet hebben is iets anders dan zich laten gaan. Het is normaal dat je hevige emoties ondervindt.
• “nu heb je lang genoeg verdriet gehad, het leven gaat verder.” Verdriet is uniek en niemand kan bepalen hoelang een ander verdrietig mag zijn.
• “het is toch maar een dier.” Vele mensen hebben een fantastische band met hun dier die vaak dieper is dan de band met andere mensen.
• “je hebt toch nog andere dieren.” Elk dier is uniek en de andere dieren hebben hun eigen karakter, ze vervangen je overleden huisgenoot niet.
• “haal snel een ander dier, dan zal je verdriet wel snel over zijn.” Met een dergelijke  uitspraak toon je weinig respect voor het overleden dier en zie je het nieuwe dier louter als een vervangobject.
• “ik weet precies wat je meemaakt.” Nee, want ieder mens verwerkt en voelt de pijn op een andere manier.
• “je bent niet de enige die verdriet heeft.” Best mogelijk maar totaal irrelevant.
• “het is goed dat het dier dood is, anders zou hij nog hebben afgezien.” Rationeel kan dit zo zijn maar dat verhindert niet de pijn die je nu voelt.
• “wees blij dat hij zo oud geworden is.” Ook al heeft je dier een mooie leeftijd bereikt, het afscheid is er niet minder erg om.
• “Het is Gods wil.” Soms is men kwaad op God dat Hij dit liet gebeuren. In andere gevallen kan een dergelijk antwoord verhinderen dat men zijn verdriet uit en zo alles opkropt.
• kom niet met rationele verklaringen. Bijvoorbeeld : “Poes is aangereden en overleden aan een hoofdwonde. Geen enkel dier had dit overleefd.” Heel logisch en rationeel maar men heeft geen antwoord op de vraag “waarom ? Waarom moest dit nu Tijger overkomen?”

De dag dat Spinnie stierf.

5 november 2009, net een jaar na het overlijden van Felix, nu ja, een jaar en twee dagen. Spinnie had een maagperforatie en was opgenomen in de dierenkliniek te Wiekevorst. Op maandag was hij geopereerd en de eerste dagen leek hij echt te verbeteren. Tot hij ineens sterk achteruit ging. De dokters en assistentes hebben alles gedaan om hem te helpen en toen ze zeiden dat ik hem beter mee naar huis kon nemen, wist ik dat het te laat was. Dierenarts Pascale is midden in haar spreekuur tot hier gekomen om hem zijn laatste spuitje te geven. Ze hield echt van hem en dat voelde je. Na zijn spuitje knielde ze bij hem neer en nam hem nog even stevig vast. Zoiets vergeet je niet. Later op de avond heb ik ook Katrien verwittigd, een grote dierenvriend. Hoewel we toen nog geen intens contact hadden, is Katrien in haar auto gesprongen en naar hier gereden. Ze begreep wat het is om een lievelingsdier te verliezen. Ze was er gewoon, naast mij op de zetel. Ze gaf Spinnie een knuffel en vertelde over hem, hoe graag ze hem zag, hoe bijzonder hij was. Ik ben haar daar nog altijd dankbaar om. De volgende dag kwam Milly, heel vroeg, helemaal uit Mechelen, om voor de laatste keer afscheid te nemen van mijn jongen. Ze had mooie bloemetjes mee en we hebben hem samen begraven in de tuin. Op dat moment dacht ik dat mijn hart zou breken, mijn lieve jongen, helemaal alleen. We hebben steentjes op het graf gelegd en een mooi houten kruisje erop gezet met zijn naam op. Bidy heeft een halsbandje gemaakt met zijn naam erop en dat hebben we aan het kruisje gehangen. Diana had een paar mooie foto’s van hem, uit de tijd dat hij pas hier was. Zij hield ook zo van hem. Tientallen mails en kaartjes zijn er gekomen, allemaal van mensen die hem graag zagen, die hem misten of die begrepen hoeveel ik hem miste. Zoiets doet deugd. Regelmatig lees ik de mails opnieuw, kijk ik naar zijn foto’s en stop ik even bij zijn grafje. Ik hou van jou, Spinnie, voor altijd.

Helga Gillé